Powstanie Wielkopolskie 1918-1919

 

„Miejsca Pamięci” – miejscowości, w których znajdują się upamiętnienia Powstania Wielkopolskiego (1918–1919)

Na mapie (google maps) zaznaczone są najczęściej miejsca pochówku (cmentarze albo pojedyncze groby) i znajdujące się w tych miejscach nagrobki, pomniki lub tablice pamiątkowe. Upamiętniają one 

trzy kategorie osób: poległych w walkach w czasie powstania bądź zmarłych z ran bezpośrednio po nim; powstańców rozstrzelanych lub zamęczonych przez hitlerowców (głównie w latach 1939-40) w akcie zemsty za uczestnictwo w powstaniu; oraz zmarłych śmiercią naturalną uczestników powstania, dla których uczestnictwo w nim jest ważnym fragmentem ich biografii – tytułem do chwały osobistej i powodem dumy całej rodziny. 

Najliczniejsza jest zdecydowanie pierwsza kategoria miejsc pamięci. Upamiętnia się zatem głównie bohaterów powstania, rozumianych przede wszystkim jako tych, którzy poświęcili dla niego życie.

Miejscami pamięci są także – występujące stosunkowo rzadziej, ale bardzo widoczne i znaczące – pomniki i tablice upamiętniające powstanie w inny sposób. Przypominają one  dowódców powstania (Gozdowo, Lusowo, Mieszków), miejsca tworzenia się oddziałów ochotniczych (Granowo, Kłecko, Kórnik, Obrzycko), wreszcie sukcesy oddziałów powstańczych, takich jak zdobycie stacji w Krotoszynie czy rozbrojenie Niemców w Kruszwicy.

Najwięcej tego typu miejsc pamięci jest w Poznaniu: m.in. tablice ku czci Ignacego Jana Paderewskiego, głównodowodzących powstaniem generałów Stanisława Taczaka i Józefa Dowbora-Muśnickiego, siedzibę Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej czy pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich – pierwszej jednostki kawalerii powstania. 

Są to miejsca upamiętniające nie tylko pojedyncze epizody powstania, ale i powstanie jako całość. Poza kilkoma wyjątkami jest to wielkopolska i częściowo kujawska część zaboru pruskiego, która właśnie dzięki powstaniu weszła w olbrzymiej większości w skład odrodzonego państwa polskiego. Te miejsca pamięci upamiętniają zatem miejsca regionalnych i narodowych zwycięstw oraz sukces powstania wielkopolskiego jako całości.

W stosunkowo nielicznych przypadkach (np. Babimost, Wschowa i Międzyrzecz) znajdują się one w miejscach, w których powstanie przegrało i które pozostały w okresie międzywojennym poza granicami Rzeczypospolitej. 

W odrodzonej Polsce cały teren powstania należał do 31 marca 1938 r. do województwa poznańskiego (obejmującego wtedy ziemie byłego zaboru pruskiego z Inowrocławiem i Bydgoszczą, a bez Konina, Koła czy Kalisza). Dzisiaj stanowi on większą część województwa wielkopolskiego oraz niewielki fragment województwa kujawsko-pomorskiego (od Mogilna i Janowca Wielkopolskiego do Inowrocławia, Nakła i Bydgoszczy). Pamiątki powstania pokazują więc, niezależnie od obecnych granic administracyjnych, historyczną wspólnotę losów znacznej większości Wielkopolski i zachodniej części Kujaw. 

 

Legenda

Wybierz Strony