Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów

TOMIAK Stanisław


Osoba
TOMIAK Stanisław
Urodzony
1894
Zmarł
1975
Opis

dowódca kom­panii wolsztyńskiej, pamiętnikarz powstania, ppłk Wojska Polskiego.

Ur. się 15 września 1894 r. w Wolsztynie, w rodzinie ogrodnika Wa­lentego i Weroniki z Masznerów. Uczęszczał do gimnazjum w Wolsztynie, a następnie w Pozna­niu, Fryburgu, Wrocławiu, Bydgoszczy, jako że z gimnazjum wolsztyńskiego usunięto go za udział w strajku szkolnym. Brał udział w pracach Towarzystwa Tomasza Zana. 13 I 1915 r. po­wołany do służby czynnej w 6 Pułku Piechoty ar­mii niemieckiej, od marca przebywał na kursie oficerskim. Na front zach. powrócił w czerwcu, do 98 Pułku Piechoty. Nad rzeką Sommą (13 XI 1916) został ciężko ranny. Po wyleczeniu walczył w 5 baonie minomiotów na froncie francuskim, włoskim i macedońskim. Następnie przydzielony został do górskiej kompanii minomiotów na front w Serbii, Rumunii i na Kaukazie, l I 1919 r. po­wrócił z armii niemieckiej, przez Wiedeń i Niem­cy, do Wolsztyna. 5 stycznia przystąpił jako ochot­nik do oddziału powstańczego, pełniąc funkcję dowódcy i organizatora kompanii wolsztyńskiej. Kierował zdobyciem przedmieścia i dworca kole­jowego w Kopanicy - zdobył w tej akcji m.in. 6 ciężkich karabinów maszynowych, 30 karabi­nów, 16 000 amunicji paskowej, 4000 amunicji luźnej i ok. 20 jeńców. 25 stycznia otrzymał do­wództwo nad odcinkiem babimojskim i podczas obrony miasta (31 I) z sukcesem odparł nieprzy­jaciela. Sukcesem także zakończył się wypad na Nowe Kramsko i Goltzen (z 2 na 3 II). Zdobycz powstańczą stanowiło: 7 ciężkich karabinów ma­szynowych, 2 lekkie, 6 koni, l kuchnia polowa, l wóz amunicyjny, przeszło 40 karabinów, 15 000 amunicji paskowej i 25 jeńców. W cięż­kich walkach zgrupowanie jego zmuszone zo­stało do odejścia (12 II) z Babimostu do Wielkie­go Grójca. Podczas odwrotu sam został ciężko ranny. Za walki te odznaczono go Orderem Virtu­ti Miltari V kl., a dekretem NRL nr 16 (póz. l z 28 III 1919) mianowany został ppor. (ze starszeń­stwem od 21 I 1919). Po wyzdrowieniu wcielony do 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich (później­szy 56 Pułk Piechoty), walczył jako dowódca kompanii na froncie wsch. w wojnie polsko-bolszewickiej, aż do zawieszenia broni, l IV 1920 r. otrzymał awans na por. i w 56 Pułku Piechoty pełnił funkcję dowódcy kompanii szkolnej oraz dowódcy baonu. W 1922 r. otrzymał awans na kpt. (ze starszeństwem od 21 I 1919). W latach 1922-1929 przebywał w 86 Pułku Piechoty, a od 1929 do 1931 r. w 24 Pułku Piechoty, gdzie pełnił funkcję kwatermistrza. 111929 r. mianowany zo­stał mjr. W latach 1931-1934 był dowódcą ba­onu unitarnego Szkoły Podchorążych Piechoty w Różanie (n. Narwią). Awansował na ppłk. (od l I 1934). W 1934 r. mianowany został zastępcą dowódcy 3 Pułku Strzelców Podhalańskich w Bielsku Śląskim.

Od listopada 1938 r. był ostat­nim dowódcą 58 Pułku Piechoty i z nim w wojnie obronnej 1939 r. brał udział m.in. w bitwie n. Bzurą. Po klęsce wrześniowej przebywał jako jeniec w oflagach niemieckich: Hohnstein, Arnswalde i Dóssel. Był organizatorem konspiracji obozowej.

Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji; osiadł z rodziną w Londynie, resztę życia spędzając aktywnie, m.in. spisywał dzieje swojej kompanii. Był autorem wspomnień zamieszczo­nych w londyńskim „Przeglądzie Zachodnim", a także w wydawnictwach krajowych.

Zmarł 8 maja 1975 r. w Londynie, a prochy, zgodnie z jego wolą, zostały sprowadzone do kraju i zło­żone w ziemi rodzinnej - w Wolsztynie. Był od­znaczony: Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Krzyżem Nie­podległości, Złotym Krzyżem Zasługi, medalem za Wojnę, Medalem X-lecia Odzyskania Niepod­ległości. Związek małżeński zawarł z Zofią Chyłkowską i miał dzieci: Janusza Józefa (1924), Andrzeja (1927) oraz Marię Teresę (1930).

Bibliografia
Z. Kościański, Tomiak Stanisław (1894-1975), (w:) Powstańcy wielkopolscy. Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918-1919, t. IV, red. B. Polak, Poznań 2008, s. 205-206.
Autor wpisu
Zdzisław Kościański