Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów

KOZAK Antoni


Osoba
KOZAK Antoni
Urodzony
1898
Zmarł
1919
Opis

, pierwszy z Opaleniczan poległy w Powstaniu Wielkopolskim. Ur. się 16 VI 1898 r. w Mirosławkach (pow. poznański). Był synem Stanisława i Józefy z domu Kasperczak. 20 maja 1916 r. zawarł w Opalenicy ślub z Barbarą Ochlińską. Mimo krótkiego stażu małżeńskiego bez zwłoki zaciągnął się 3 11919 r. do kompanii opalenickiej. Wyruszył na Zbąszyn z Nowego Tomyśla przez Chrośnicę, Przyprostynię i Nową Wieś.

Wziął udział w ataku na Zbąszyn od północy. 5 stycznia, około godziny 4-tej nad ranem poległ w natarciu na dworzec zbąszyński. Jak napisał lekarz opalenickiej kompanii - dr Kazimierz Bross: „straty te, nad którymi boleliśmy, szczególnie nad śmiercią ś. p. Antoniego Kozaka, byty dla nas dotkliwe". Pod naporem przewagi nieprzyjaciela powstań­cy unosząc zabitego Antoniego Kozaka, musieli wycofać się do Chrośnicy, skąd 6 stycznia pociągiem powrócili do Opalenicy.

Pogrzeb jego odbył się bardzo uroczyście 7 stycznia 1919 r. Włady­sława Gmerkowa - uczestniczka Powstania napisała z tej okazji wiersz: „Pogrzeb pierwszego poległego powstańca z miasta Opale­nicy". Na wniosek Związku Weteranów Powstań Narodowych R. P. 1914-1919 z dnia 30 września 1936 r., Komisja Krzyża Niepodległości odpowiedziała, iż: „za waleczność podczas walk niepodległoś­ciowych - pierwszy poległy z kompanii zasłużył na Krzyż Niepod­ległości, który ma zostać wręczony jedynemu synowi Antoniemu Kozakowi" - (pogrobowiec, Ur. się 26 maja 1919).

Przyznanie bohaterskiemu powstańcowi Krzyża Niepodległości nastąpiło 20 września 1937 roku, zaś ogłoszenie nastąpiło w przed­dzień święta Niepodległości. Pochowany został w Opalenicy, w zbiorowym grobie 6 powstańców wielkopolskich oraz 6 powstań­ców zamordowanych lub zamęczonych w hitlerowskich obozach koncentracyjnych. Na mogile wzniesiono w 1968 r. pomnik projek­tu Kazimierza Bogdańskiego. Jedną z ulic w Opalenicy nazwano imieniem bohaterskiego „Powstańca Kozaka".

Bibliografia
Z. Kościański, Kozak Antoni (1898-1919), (w:) Powstańcy wielkopolscy. Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918-1919, t. V, red. B. Polak, Poznań 2008, s. 90-91.
Autor wpisu
Zdzisław Kościański