Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów

SKRZYDLEWSKI Józef


Osoba
SKRZYDLEWSKI Józef
Urodzony
1896
Zmarł
1952
Opis

organiza­tor kompanii powstańczych w Grodzisku Wlkp., dowódca kompanii, ppłk Wojska Polskiego. Ur. się 21 lutego 1896 r. w Grodzisku Wlkp., w rodzinie budowniczego miejskiego Franciszka i Wiktorii ze Strońskich. Podczas nauki w szkole powszechnej uczestniczył w strajku szkolnym 1906/1907. W gimnazjum grodziskim zaliczył 5 klas, pozostałe w Gimnazjum św. Marii Magda­leny w Poznaniu. Przeszedł trzy stopnie wtajem­niczenia Towarzystwa Tomasza Zana, prowadząc tajne kółka i ucząc młodszych kolegów języka polskiego, literatury i historii. Od 1912 r. należał do drużyny wojskowej tejże organizacji, a następ­nie do Tajnej Organizacji Niepodległościowej w Poznaniu (1914). Brał udział w 4-tygodnio-wym kursie wojskowym w Krakowie (1914). 28 X 1915 r. zmobilizowany jako piechur do armii niemieckiej, po przeszkoleniu w baonie zapaso­wym 6 Pułku Grenadierów we Wschowie wcielo­ny został na początku 1916 r. do 82 Pułku Piecho­ty i skierowany na front wsch. (Wołyń). W lecie 1917 r. przerzucono go na front zach. (Verdun, Szampania). Odbył 4-miesięczny kurs oficerski (pocz. 1918), po ukończeniu którego awansowa­no go do stopnia ppor. Uczestniczył w walkach odwrotowych armii niemieckiej w Belgii. W koń­cu listopada zdezerterował i dotarł do Poznań­skiego. Po nawiązaniu kontaktu z organizacjami ruchu niepodległościowego w rodzinnym Gro­dzisku Wlkp. przystąpił (l l XII 1918) do zorga­nizowania polskiej Służby Straży i Bezpieczeń­stwa, z którą 27 grudnia usunął dotychczasowe władze z miasta i okolic. Pod jego dowództwem z Grodziska Wlkp. wyszło uderzenie na Rakoniewice, Wolsztyn, Nowy Tomyśl i Zbąszyń, a po ustabilizowaniu się linii frontu stanowił zaplecze organizacyjne i zaopatrzeniowe. Około 20 I 1919 r. zakończył formowanie drugiej z kolei grodziskiej kompanii powstańczej. W końcu stycznia przy­stąpił do formowania trzeciej kompanii, na czele której na początku marca przeprowadzał operację zabezpieczania obszaru na płd. od Zbąszynia. W marcu z kompanią wszedł w skład 2 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Zorganizował pierw­szą szkołę podoficerską tegoż pułku we Lwówku i 4 kompanię karabinów maszynowych. Jako do­wódca 4 kompanii karabinów maszynowych wy­ruszył w sierpniu 1919 r. na front wsch., gdzie przebywał do marca 1920 r. Następnie przenie­siony został rozkazem Naczelnego Dowództwa na stanowisko instruktora-wykładowcy Szkoły Oficerskiej w Bydgoszczy, gdzie przebywał do 1926 r. Po odbyciu studiów w Wyższej Szkole Wojennej przeniesiono go (1928) do Ministerstwa Spraw Wojskowych, potem do Sztabu Głównego (w międzyczasie - 1934-1936 - przebywał na stażu liniowym w 81 Pułku Piechoty w Grodnie, jako dowódca baonu). W 1937 r. został mianowa­ny ppłk. Był aktywnym członkiem organizacji powstańczych, m.in. przez szereg lat przewod­niczącym Koła Powstańców Wielkopolskich w Warszawie. Po przekroczeniu granicy rumuń­skiej (l 8 IX 1939) został internowany. Od 1940 r. przebywał we Francji, gdzie pełnił funkcję szefa sztabu l Dywizji Grenadierów Armii Polskiej. Po upadku Francji więziony przez Niemców w obo­zach jenieckich Soest i Műnster (1940-1945), po powrocie do kraju brał aktywny udział w pracach organizacji zrzeszających powstańców wielko­polskich, m.in. był częstym gościem Związku Po­wstańców Wielkopolskich w Grodzisku Wlkp. W latach 50. był represjonowany. Zmarł 7 maja 1952 r. w Warszawie. Staraniem Komisji Środo­wiskowej Powstańców Wielkopolskich przy ZBoWiD-zie ekshumowano jego zwłoki w Warsza­wie i przewieziono do Grodziska Wlkp., gdzie 13 X 1957 r. złożono je w mogile pierwszych po­ległych powstańców wielkopolskich na cmenta­rzu parafialnym. Był odznaczony m.in. Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (cztero­krotnie), Srebrnym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Legii Honorowej, Krzyżem Oficer­skim Lwa Białego, Croix de Guerre.

Bibliografia
Z. Kościański, Skrzydlewski Józef (1896-1952), (w:) Powstańcy wielkopolscy. Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918-1919, t. IV, red. B. Polak, Poznań 2008, s. 160.
Autor wpisu
Zdzisław Kościański