Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów

MORAWSKI [DZIERŻYKRAJ-MORAWSKI] Witold


Osoba
MORAWSKI [DZIERŻYKRAJ-MORAWSKI] Witold
Urodzony
1895
Zmarł
1944
Opis

oficer Dowództwa Głównego powstania wielkopolskiego i 1 Pułku Ułanów, generał brygady Wojska Polskiego. Ur. 27.03.1895 w Oporowie, w ziemiańskiej rodzinie Ignacego i Julietty z Łubieńskich. W 1913 r. ukończył gimnazjum w Lesznie i rozpoczął studia na Wydziale Prawa UJ. Po pierwszym semestrze, w sierpniu 1914 r. zmobilizowany do armii niemieckiej z przydziałem do Pułku Huzarów Gwardii Pruskiej. 18 października 1918 r. mianowany podporucznikiem.

Po wybuchu powstania, 1 stycznia 1919 r. zgłosił się do dyspozycji majora

W styczniu 1921 r. bez egzaminu skierowany na drugi rok studiów Szkoły Sztabu Generalnego, którą ukończył we wrześniu. W opinii szkolnej otrzymał wysokie oceny od przełożonych. Po ukończeniu szkoły przydzielony najpierw do 8 Pułku Ułanów i kolejno: do Inspektoratu Armii nr II w Warszawie, na wykładowcę w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu. 1 lipca 1923 r. awansowany na majora. Następnie attache wojskowy w Bukareszcie, dowódca 1 szwadronu 17 Pułku Ułanów, kierownik referatu w III Oddziale Sztabu Generalnego, attache wojskowy w Berlinie (1928—1932). W styczniu 1929 r. mianowany podpułkownikiem. Od kwietnia 1932 r. dowódca 25 Pułku Ułanów. 1 stycznia 1935 r. mianowany pułkownikiem.

W latach 1935-1939 I oficer w Inspektoracie Armii we Lwowie. W 1939 r. szef sztabu Armii „Karpaty”. Wzięty do niewoli, przeszedł szereg obozów jenieckich. Najdłużej przebywał w Oflagu II D w Gross-Born (Klonowo, pow. szczeciński). Zjednał sobie szacunek, będąc opiekunem obozowego życia kulturalnego i umysłowego. Równocześnie działał w konspiracji, w Związku Walki Zbrojnej - AK. Był pełnomocnikiem Komendy Głównej AK w obozie Gross-Born. Działalność Morawskiego została wykryta przez hitlerowców w lipcu 1944 r.

Wydany w ręce gestapo, więziony i przesłuchiwany w Szczecinie, Szczecinku, a następnie w obozie koncentracyjnym w Mauthausen (jesień 1944). 9 listopada 1944 r. rozstrzelany w celi śmierci, do końca wykazując bohaterską postawę. Pod koniec 1944 r. został pośmiertnie awansowany przez Naczelne Dowództwo Polskich Sił Zbrojnych w Londynie do stopnia generała brygady.

Odznaczony był Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (czterokrotnie), Orderem Odrodzenia Polski V kl. oraz licznymi medalami. Rodziny nie założył.

Bibliografia
B. Polak, Morawski (Dzierżykraj-Morawski) Witold (1895-1944), (w:) Słownik biograficzny powstańców wielkopolskich 1918-1919, red. A. Czubiński, B. Polak, Poznań 2002, s. 240-241.
Autor wpisu
Michał Polak