Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów

KITTEL Zygmunt


Osoba
KITTEL Zygmunt
Urodzony
1877
Zmarł
1960
Opis

inżynier cukrownik, organizator i dowódca powstania w Gnieźnie, kpt. WP. Ur. 28 I w Nowym Mieście, jako syn przemysłowca Maksymiliana i Zuzanny ze Skuszewiczów. W 1897 r. ukończył gimnazjum w Brodnicy. Należał do tajnego TTZ. W 1905 r. ukończył wydział mechaniczny na politechnice w Berlinie-Charlottenburgu, gdzie również wstąpił do TG „Sokół”. Pracował w cukrowniach: w Magdeburgu, na Podolu, w Kruszwicy i od 1911 r. na stanowisku dyrektora technicznego cukrowni „Gniezno”. Odbył służbę wojskową w Grudziądzu i Neumünster, zostając zastępcą oficera rezerwy.

Od 2 VII 1914 r. w armii niemieckiej (49 PP), jako ppor. (22 XI 1914 r.). Od 11 XI 1918 r. organizował gnieźnieńskiego „Sokoła”, wchodząc w skład gnieźnieńskiej Rady Robotników. Z ramienia PRL był kontrolerem landrata. Po wybuchu walk w Poznaniu, usiłował początkowo, zgodnie z planem Komisariatu NRL zapobiec wybuchowi powstania. 28 XII po południu poparł akcję zajęcia koszar piechoty, jak i miasta oraz powiatu.

Z 28 na 29 XII w porozumieniu PRL z RL został komendantem miasta. Po zajęciu 29 XII Zdziechowej przez Niemców, usiłował z nimi pertraktować. W dniu następnym usiłował prowadzić dalsze rozmowy z Niemcami. Wywołało to pogłoski o zdjęciu go ze stanowiska komendanta miasta. Wobec nacisku gnieźnieńskich powstańców podjął działania ofensywne, doprowadzając do wycofania żołnierzy niemieckich. Organizator kolejnych gn. komp. ochotniczych. Na czele półbatalionu gnieźnieńskiego, jako grupy osłonowej pod Szubinem (11 I 1919), zdobył Samoklęski i 13 I Rynarzewo.

Od 20 I 1919 r. był dowódcą Okręgu Wojskowego IV Gniezno. Był współorganizatorem 4 Pułku Strzelców Wielkopolskich. 15 IV 1919 r. przeniesiony do rezerwy i wyznaczony na stanowisko starosty gnieźnieńskiego. Swoje działania na stan. komendanta Gn. przedstawił w wydanym przez siebie opracowaniu z 1919 r.: Oswobodzenie Gniezna i trzy tygodnie dalszych potyczek (28 XII 1918-17 I 1919). W tym czasie doszło też do konfliktu kompetencyjnego z W. Jedliną-Jakobsonem (jego zastępcą w Gn.) oraz I. Skwerensem, który dotyczył gł. przebiegu walk pod Zdziechową (polemika z I. Skwerensem trwała jeszcze u schyłku lat 40.).

W III 1920 r. objął stanowisko dyrektora cukrowni w Żninie, które pełnił do wybuchu II wojny światowej. Działał w związkach weterańskich, m.in. w Związku Weteranów Powstań Narodowych RP. Podczas okupacji ukrywał się pod przybranym nazwiskiem w Warszawie i na Lubelszczyźnie. Powrócił do Żnina, gdzie ponownie kierował cukrownią do 1950 r. Przeniósł się do Torunia (ul. Matejki 22), skupiając się na działalności publicystycznej.

Zmarł w Toruniu 15 VI 1960 r. i tam został pochowany na cmentarzu staromiejskim św. Jerzego. Odznaczony był m.in.: OOP V kl., KN, Medalem za Wojnę 1918-1920, ZKZ i WKP. Związek małżeński zawarł z Ireną Jadwigą Kazubińską, z którą miał syna Andrzeja. Po raz drugi ożenił się z Marią z Daszkowskich Ostenową.

Bibliografia
M. Rezler, Kittel Zygmunt (1877-1960), (w:) Powstańcy wielkopolscy. Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918-1919, t. XIII , red. B. Polak, Poznań 2010, s. 155-157.
Autor wpisu
Janusz Karwat