Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów

JANUS Antoni


Osoba
JANUS Antoni
Urodzony
1891
Zmarł
1942
Opis

organizator powsta­nia na terenie Grodziska Wlkp. i okolicy. Urodzi) się 17 maja 1891 r. w Kobylnikach (pow. grodzi­ski), w rodzinie robotnika rolnego Szczepana i Marianny ze Świderów. Przed 1911 r. pracował w Niemczech jako górnik. Od 3 X 1911 r. do 12 XII 1918 r. służył w niemieckiej marynarce wo­jennej . W listopadzie 1918 r. podczas urlopu w Gro­dzisku Wlkp. utworzył Radę Żołnierską.

Brat udział w rozbrajaniu transportów niemieckich (m.in. w Grodzisku Wlkp. i Opalenicy). 27 XII 1918 r. zajął z oddziałem powstańczym ważniej­sze urzędy i gmachy w Grodzisku Wlkp. Szcze­gólną odwagę wykazał podczas obrony dworca w Rakoniewicach (311919), gdzie - jak napisa­no we wniosku o przyznanie mu Orderu Virtuti Militari V kl. - z trzema druhami trzymał pozy­cje przeciwko 50-krotnie silniejszemu nieprzyja­cielowi przez przeciąg dwu godzin. Brał też udział w walkach pod Wolsztynem.

9 1 1919 r. wysadził w powietrze most kolejowy w Kopanicy. Podczas rozpoznania pod Jaromierzem dostał się do nie­woli (10 I 1919). W kwietniu 1919 r. we Frank­furcie nad Odrą skazany na potrójną karę śmierci i 15 lat fortecy (za podburzanie do buntu, szpiego­stwo i dezercję), zbiegł z pociągu podczas trans­portu do Luckenwaldu (2 V). W 1920 r. wstąpił jako ochotnik do 17 Pułku Artylerii Ciężkiej, gdzie służył do 22 XI 1920 r. jako ogniomistrz Wojska Polskiego.

Po przejściu do rezerwy objął posadę woźnego w sądzie w Grodzisku Wlkp., później w Wyrzysku. W czasie wojny obronnej 1939 r. ewakuowany na wsch. Pierwszy okres okupacji spędził w woj. warszawskim, później przedostał się do woj. krakowskiego. Pod koniec września 1941 r. został aresztowany. Zmarł 21 marca 1942 r. w hitlerowskim obozie masowej zagłady w Oświę­cimiu. Odznaczony był m.in. Krzyżem Niepod­ległości. Żonaty z Gertrudą z Ratajczaków, miał dzieci: Urszulę (1920), Walerię (1922), Jadwigę (1924), Kazimierza (1927), Antoniego (1929), Teresę (l931), Gabrielę (l934), Kajetana (l936).

Bibliografia
Z. Kościański, Janus Antoni (1891-1942), (w:) Powstańcy wielkopolscy. Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918-1919, t. IV, red. B. Polak, Poznań 2008, s.70-71.
Autor wpisu
Zdzisław Kościański