Powstanie Wielkopolskie 1918-1919 - wybór biogramów

ZENKTELER Kazimierz


Osoba
ZENKTELER Kazimierz
Urodzony
1884
Zmarł
1955
Opis

dowódca frontu zach. powstania, ppłk Wojska Polskiego.

Ur. się 24 stycznia 1884 r. w Wojnowicach (pow. nowotomyski), w rodzinie kupca Edwarda i Joanny z Szyfterów. Po ukończeniu 7 klas gim­nazjum w Poznaniu, powołany został (l IX 1906) na jednoroczny kurs do armii niemieckiej. Służbę odbywał w 5 Pułku Artylerii Ciężkiej, gdzie ukoń­czył kurs aspirantów oficerskich. Awans na sierż. otrzymał (30 VII 1909) po odbyciu obowiązko­wych ćwiczeń. Zajął się kupiectwem. Po wybu­chu I wojny światowej, l VIII 1914 r. powołany został do armii niemieckiej. Wcielony do komisji remontu, przeniesiony został do 3 baonu 5 Pułku Artylerii Ciężkiej, a we wrześniu do l baonu tegoż pułku. Odbył kampanię na froncie zach. i w listopadzie otrzymał awans na zastępcę ofice­ra. W styczniu 1915 r. mianowano go dowódcą lekkiej kolumny baonu w Poznaniu, z którą wyru­szył na front wsch. i tam awansowany (30 X 1915) do stopnia ppor. artylerii ciężkiej. Przenie­siony do Francji (2 V 1917), brał udział w wal­kach we Flandrii. Ciężko ranny pod górą Kemmel (25 VI 1918), został przekazany do lazaretu w Malborku, a następnie w Poznaniu. Orzecze­niem komisji lekarskiej (7 VII 1918) zwolnio­no go jako pełnego inwalidę. Powrócił do Buku i włączył się do akcji niepodległościowej, wstę­pując do POW ZP (XI 1918). Został mianowany przewodniczącym grodziskiej PRL (XI 1918). Jednocześnie został mianowany dowódcą Powia­towej Straży Ludowej. 28 grudnia przystąpił do organizowania sił powstańczych na terenie zach. Wielkopolski. Z jego osobą od l I 1919 r. po­wiązały swoje działania grupy powstańcze w: Bu­ku, Grodzisku, Opalenicy, Rostarzewie, Rakoniewicach, Wielichowie, Przemęcie, Witkowie Pol­skim i Kamieńcu. 5 stycznia był autorem akcji po­wstańczej oddziałów z Wielichowa, Kościana, Wilkowa Polskiego, Stęszewa, Wielkich Łęk, Kamieńca, Obry, Rakoniewic i Grodziska, które opanowały Wolsztyn. W ręce dowodzonych wte­dy przez niego powstańców wpadła broń z dużą ilością amunicji oraz całkowite urządzenie szpita­la wojskowego. We wniosku o odznaczenie Orde­rem Virtuti Militari stwierdzono, że mimo nie wy­leczonych ran prowadził (o kiju) walki o Wolsz­tyn, Nowy Tomyśl i Zbąszyń. Rozkazem dzien­nym nr 2 (z 7 I 1919) Dowództwa Głównego w Poznaniu otrzymał nominację na dowódcę V Okręgu Wojskowego w Grodzisku, który obej­mował (od 1311919) pow.: międzyrzecki, nowo-tomyski, grodziski i babimojski.

Jako dowódca frontu zach. przeprowadził (po 101 1919) szereg akcji zaczepnych, m.in. na Kopanicę i Zbąszyń. Po objęciu dowództwa frontu zach. przez płk. M. Milewskiego, pełnił (od 17 IV 1919) obo­wiązki komendanta okręgu. Rozkazem Dowódz­twa Głównego nr 46 (z 19 II 1919) został miano­wany komendantem etapu zach. Dekretem Komi­sariatu NRL (z 17 IV 1919) awansowano go do stopnia kpt. Na skutek zmian strukturalnych w czerwcu 1919 r. objął Okręg Wojskowy II, równocześnie pełnił obowiązki dowódcy 155 Pułku Piechoty (l Pułku Rezerwowego), złożone­go z 4 baonów (od 4 X 1919). Rozkazem dzien­nym Dowództwa Głównego w Poznaniu nr 238 (z 7 X 1919) mianowany został dowódcą grupy zach. frontu wlkp. W styczniu 1920 r. dowodzone przez niego oddziały uczestniczyły w rewindyka­cji ziem zach. Wielkopolski, przyznanych osta­tecznie Polsce.

Podczas wojny polsko-bolszewickiej 1920 r. dowodził, równocześnie awansując, 7 Rezerwową Wielkopolską Brygadą Piechoty, a następnie 23 Dywizją Piechoty. W czasie po­wstań śląskich wspierał materiałami wojennymi POW Górnego Śląska. Polskie czynniki rządowe wyznaczyły go tam dowódcą armii powstańczej (3 VI 1921). Zadaniem jego miało być utrzyma­nie w ryzach armii powstańczej w chwili, gdy za­padną decyzje o likwidacji powstania i podziale Górnego Śląska.

Po likwidacji powstania prze­szedł z powrotem do Wojska Polskiego. 31 XII 1921 r. przeniesiony został do rezerwy. Osiadł na roli w Mieściskach (dawny pow. szamotulski). W życiu społecznym wyróżniał się ofiarnością i szlachetnością, nie gardząc pomocą finansową dla potrzebujących. Został członkiem honoro­wym wielu towarzystw, m.in. Towarzystwa Po­wstańców i Wojaków w Lwówku, które przyjęło go także jako swojego patrona. Wchodził w skład grupy b. dowódców powstania, którzy powzięli decyzję o utworzeniu Centralnego Komitetu do Badań nad Historią Powstania Wielkopolskiego 1918-1919 (20 I 1926). Z uwagi na stan zdrowia zwolniono go (4 III 1926) z obowiązku służby w rezerwie.

Represjonowany po kampanii wrze­śniowej 1939 r., w grudniu został przez Niemców deportowany do GG. Osiadł w Jędrzejowie na Kielecczyźnie, zajmując się handlem.

Zmarł 22 stycznia 1955 r. w całkowitym zapomnieniu. Po­chowany został na pocysterskim cmentarzu para­fii św. Trójcy w Jędrzejowie. Skromny pomnik na jego mogile wystawiło miasto i ZBoWiD w Ję­drzejowie. Odznaczony był m.in. Orderem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości z Miecza­mi, Krzyżem Walecznych, Legią Honorową, Or­derem Polonia Restituta. Rodziny nie założył.

Bibliografia
Z. Kościański, Zenkteler Kazimierz (1884-1955), (w:) Powstańcy wielkopolscy. Biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918-1919, t. IV, red. B. Polak, Poznań 2008, s. 228-231.
Autor wpisu
Zdzisław Kościański