Oddziały Powstańcze

Rozkazy dzienne Dowództwa Głównego Sił Zbrojnych w byłym zaborze pruskim

Marek Rezler

Podstawowy dokument rozkazodawczy najwyższych władz wojskowych sił powstańczych i Armii Wielkopolskiej w 1919 roku. Wydawanie rozkazów dziennych przez Dowództwo Główne (DG) było ważnym akcentem uwiarygodniającym nowo powołaną władzę zwierzchnią tworzonej armii, a potem było jedną z podstawowych czynności kierowniczych DG. R.dz.DG były drugim pod względem ważności urzędowym dokumentem po Tygodniku Urzędowym NRL, w zasadniczych kwestiach ustrojowych przedrukowywały dotyczące wojska decyzje Komisariatu NRL i treść dekretów awansowych. Rdz.DG są też podstawowym, wyjściowym źródłem urzędowej informacji o funkcjonowaniu Armii Wielkopolskiej.

Pierwszy rozkaz (w nakładzie ok. 50 egzemplarzy) został wydany 5 stycznia 1919 r., w formie powielaczowej i litograficznej i rozprowadzony we wszystkich wydziałach DG, komendanturach miasta i oddziałów stacjonujących w Poznaniu oraz komendach powiatowych.  Wobec dużego zapotrzebowania, został dodrukowany typograficznie. Z czasem począwszy od rozkazu nr 38 (11 lutego 1919 r.), znacznie rozszerzono listę odbiorców o urzędy wojskowe, a w oddziałach liniowych do szczebla batalionu; już od lutego 1919 roku kilka egzemplarzy dokumentu przekazywano do Sztabu Generalnego WP w Warszawie i Naczelnego Dowództwa WP. We wrześniu 1919 r. nakład RDzDG wynosił ok. 2000 egzemplarzy, rozprowadzanych według regularnie uaktualnianego rozdzielnika.  Czasami jednak brakowało egzemplarzy rozkazów, dziennych i wtedy, zależnie od okoliczności i potrzeb, w poszczególnych oddziałach przepisywano rozkazy lub ich fragmenty na maszynie. Załączniki było rozprowadzane według odrębnego rozdzielnika, z uwzględnieniem dostosowania tematyki do konkretnego odbiorcy. Dokument był traktowany jako tajny, choć nie zawierał odpowiedniej klauzuli na stronie, podlegał  przechowywaniu w zamknięciu i udostępnianiu upoważnionym osobom, które z kolei robiły konieczne odpisy potrzebne dowództwom niższych szczebli. Zabronione było zabieranie rozkazów DG na linię bojową. RdzDG opracowywane były przez Wydział IIa, w oparciu o materiały otrzymywane z Wydziałów i biur DG, po ich analizie przez szefa sztabu, i z uwzględnieniem wytycznych Głównodowodzącego. Podpisywał Głównodowodzący z kontrasygnatą „za zgodność” szefa sztabu DG lub oficera, który go zastępował. Po objęciu stanowiska przez gen. J. Dowbora Muśnickiego, na opracowywanie Rdz. przeznaczano poniedziałki, środy, czwartki i soboty przed południem.

Kolejno numerowane RdzDG ukazywały się od 5 I do 13 XI 1919 r., łącznie wydano ich 249, w objętości od 1 do kilkunastu stron. Z czasem utrwaliły się trzy stałe, kolejne działy Rozkazów: I. Dział Organizacyjno-Operacyjny, II. Dział Personalny i III. Dział Ogólny. W miarę postępu procesu integracji z Wojskiem Polskim, w RDzDG uwzględniano rozkazy i zarządzenia obowiązujące  centralnie w WP. W październiku i listopadzie 1919 r. wydano 2 rozkazy oficerskie.  W zależności od czasu zmieniano nazwę organu wystawiającego rozkaz, a od rozkazu nr 202 (27 lipca 1919 r.) wprowadzono nową winietę wydawnictwa, z orłem państwowym, upodabniając dokument do Dziennika Rozkazów Wojskowych Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich; odstąpiono też od zasady codziennego wydawania RDzDG. Modyfikowano też działy i stopniowo rozszerzano zakres podejmowanej tematyki. Wcześniej zewnętrzna forma Rdz. była niejednolita graficznie, typograficznie i językowo. Zróżnicowany był papier, czcionka i format, przeważnie  stosowano ówczesny format kancelaryjny (ok. 34 x 21 cm), będący dzisiejszym wydłużonym A 4. Dotyczy to również licznych załączników z dokumentami szczegółowymi, etatami, regulaminami, odezwami itd., nie zawsze rejestrowanymi w głównej części rozkazu co sprawia, że w znanych zbiorach bibliotecznych i archiwalnych w Polsce nie istnieje dziś pełny komplet rozkazów DG, z wszystkimi załącznikami. R.dz. DG były drukowane najpierw w Drukarni Ludwika Kapeli, następnie w Drukarni D.G. w Poznaniu. Wtedy też z dokonano reedycji – dodruku rozkazów, niekiedy z zastosowaniem innej czcionki i nieco odmiennego rozkładu tekstu na stronie, co wynikało m.in. z różnicy wielkości czcionki. Pewna ilość rozkazów, m.in. nr 32 z 5 lutego 1919 r., wyszła z Drukarni Katolickiej Bolesława Winiewicza.

 

Powiązane informacje