Oddziały Powstańcze

Poznański batalion śmierci

Marek Rezler

Inne nazwy: Batalion Śmierci, Batalion Poznański, Poznański Ochotniczy Batalion Śmierci, Batalion im. Józefowicza, Batalion Poznański im. Józefowicza, Oddział Poznański, Oddział Poznański do [względnie przy] Dywizji Litewsko-Białoruskiej, Poznański Oddział Ochotniczy, Oddział Ochotniczy z Wielkiego Księstwa Poznańskiego (tak na sztandarze). Sformowany w marcu i kwietniu 1919 r. w Forcie V a na Winiarach, z ochotników i żołnierzy sprawiających trudności dyscyplinarne, na wzór podobnego oddziału utworzonego przez gen. J. Dowbora Muśnickiego w 1 Korpusie Polskim. Umundurowanie  jak piechota Wojsk Wielkopolskich, lecz z biało-metalową trupią główką (różnego wzoru) na otokach rogatywek, nawiązującą do symboliki kompanii szturmowych z I wojny światowej. Oddział miał własny sztandar. Od początku zakładano, że PBS będzie działał poza obszarem Wielkopolski.

W maju 1919 r. oddział liczył 10 oficerów, 8 podchorążych, 94 podoficerów i 395 szeregowców, zorganizowanych w 3 kompanie szturmowe. Formalnym dowódcą był ppłk Feliks Józefowicz, weteran powstania 1863 r., były żołnierz Legii Rycerskiej w I Korpusie Polskim. W rzeczywistości jednak Batalionem dowodził jego zastępca i zarazem szef sztabu, por. Jan Kalinowski. Adiutanci: por. Jan Kąkolewski, Roman Wilkanowicz. Dowódcy kompanii kolejno: por. Grodzki (późn. Edmund Kabzda), por. J. Kąkolewski, ppor (czasu wojny) Stanisław Nogaj. W czerwcu 1919 r. ppłk Józefowicz i por. Kalinowski odeszli ze swych stanowisk, na ich miejsce weszli kolejno: Jan Tomaszewski, por. Jankowski-Jasiński i J. Kąkolewski. Oddział nie był uzupełniany żołnierzami z Poznańskiego, jedynie w czerwcu 1919 r. otrzymał przydzielony 1 pluton 2 baterii artylerii polowej z 1 Brygady Piechoty Legionów. Początkowo żołnierze nie wiedzieli, dokąd zostaną skierowani.

Po złożeniu przysięgi 17 kwietnia 1919 r., Batalion został wysłany przez Łódź do Warszawy, gdzie uczestniczył w symbolicznym zbrataniu armii trzech różnych zaborów. Potem żołnierzy oddziału skierowano przez Białystok, na Front Litewsko-Białoruski, w okolice Wilna i włączono w skład 6 Pułku Piechoty Legionów. Oddział uczestniczył w walkach z bolszewikami m.in. w okolicach Wilna, Mejszagoły i Malatów. Przez cały okres transportu i potem na froncie, żołnierze Batalionu sprawiali poważne trudności dyscyplinarne, co budziło niepokój dowództwa frontu i bezpośrednich zwierzchników oddziału, zdarzały się przypadki dezercji i symulanctwa, w lipcu 1919 r. jedna z kompanii rozważała możliwość przejścia na drugą stronę frontu. Wreszcie 31 sierpnia 1919 r. NDWP zarządziło rozwiązanie oddziału i odesłanie żołnierzy do Wielkopolski. Według zachowanych relacji, sztandar Batalionu został złożony w kapicy Matki Boskiej Ostrobramskiej w Wilnie. Niektórzy żołnierze Batalionu uczestniczyli w III powstaniu górnośląskim, a w okresie międzywojennym trzymali się razem i honorowali. Po II wojnie światowej kilku byłych żołnierzy Poznańskiego Batalionu Śmierci objęło znaczące funkcje w Krajowej Komisji Weteranów Powstania Wielkopolskiego, działającej wewnątrz ZBoWiD.

 

Powiązane informacje