Miejsca Pamięci

KROTOSZYN (miasto powiatowe)

1. Na pl. Jana Pawła II, po południowej stronie kościoła św. Piotra i Pawła, wznosi się Pomnik Wolności. Ma kształt 7-metrowego obelisku na niewielkim podwyższeniu i sześciennym cokole okładanym czarnymi płytami z granitu szwedzkiego. Na cokole od południa umieszczono medalion z portretem papieża Jana Pawła II i cytatem z jego homilii, od wschodu napis patriotyczny, od strony północnej napis Hasłem naszym Bóg i Ojczyzna oraz daty wydarzeń związanych z walkami o wolność w latach 1918-89, a od zachodu datę wystawienia pomnika 29 VII 1923 r. na pamiątkę odzyskania wolności ziem polskich z wiekowej niewoli 1918-1919 i jego odtworzenia 3 V (faktycznie 15 X) 2006 r.

2. Na skwerze w rozwidleniu ulic Klonowicza i Zdunowskiej stoi od 1959 r. pomnik w kształcie trapezowatego ostrosłupa ściętego, zbudowanego z kamiennych brył na schodkowym podwyższeniu. Z przodu na występie konstrukcji widnieje metalowy orzeł (pochodzi on z pomnika wystawionego w 1922 r. na pl. Wolności i zniszczonego przez hitlerowców), a niżej marmurowa tablica ku czci powstańców wielkopolskich, z cytatem z Ignacego Krasickiego. Po bokach ustawiono metalowe znicze.

3. Na domu przy al. Powstańców Wielkopolskich 18 (dawniej hotel „Bazar”, obecnie Przedszkole nr 3) małą tabliczką kamienną upamiętniono miejsce, z którego Powiatowa Rada Ludowa kierowała ruchem powstańczym.

4. Na frontonie Szkoły Podstawowej nr 1 im. Powstańców Wielkopolskich (al. Powstańców Wielkopolskich 13) znajduje się od 6 VI 1970 r. płaskorzeźba betonowa przedstawiająca dwóch powstańców z bronią na tle orła z rozpostartymi skrzydłami. Niżej umieszczono wykonany w metalu napis: Patriotom – młodzież 1970.

5. W holu dworca kolejowego wmurowano wtórnie tablicę marmurową, upamiętniającą zdobycie stacji w dniu 1 I 1919 r. o godz. 18 przez powstańców wspieranych przez pociąg pancerny „Poznańczyk”. Tablicę odsłonięto 1 I 1932 r., a ufundował ją Związek Byłych Uczestników Powstań Narodowych. Została ukryta w 1939 r. i mimo poszukiwań prowadzonych przez gestapo nie została odnaleziona.

6. Pośrodku cmentarza przy ul. Raszkowskiej wzniesiono mauzoleum kaprala Franciszka Sowińskiego (1898-1919) z Bożacina, ochotnika z 5. kompanii 12. pułku strzelców wielkopolskich, poległego 1 II pod Zdunami. Ma formę krytego dachem ołtarza, pod którym umieszczono tablicę z napisem informacyjnym. Po bokach znajdują się dwie pary kolumn jońskich, a w narożnikach – cztery znicze betonowe, całość zaś otoczono betonową balustradą.

7. Na prawo i lewo od mauzoleum znajduje się kwatera kilkudziesięciu grobów powstańców wielkopolskich, z nagrobkami różnego rodzaju. Wśród nich jest mogiła por. Józefa Włodarczaka (1894-1953), komendanta oddziałów powstańczych. Uczestnicy powstania pochowani są w kwaterze grobów żołnierskich i w innych miejscach cmentarza.

8. Za pomnikiem powstańców wielkopolskich, na bocznej ścianie kamienicy przy ul. Zdunowskiej 43a, we wrześniu 2015 r. wykonano wielkie malowidło przedstawiające twarze trzech działaczy zasłużonych podczas powstania: porucznika Jana Szlagowskiego (1892-1977) – dowódcę pociągu pancernego „Poznańczyk”, sierżanta Władysława Rybakowskiego (1885-1952) – naczelnika krotoszyńskiego „Sokoła” i lekarza Władysława Bolewskiego (1878-1963) – w 1918 r. komendanta Straży Ludowej w Krotoszynie.

9. Na ścianie Szkoły Podstawowej nr 1 (al. Powstańców Wielkopolskich 13) w 2018 r. zawieszono kamienną tablicę w kształcie proporca, z napisem ku czci generała Józefa Dowbora-Muśnickiego – dowódcy Powstania Wielkopolskiego.

10. Na budynku Starostwa Powiatowego (dawnych koszarach) 1 I 2019 r. odsłonięto tablicę kamienną przypominającą, że sto lat wcześniej w tym miejscu podpisano kapitulację niemieckiego batalionu zapasowego, która oznaczała oswobodzenie miasta spod władzy zaborcy.