Oddziały Powstańcze

Dowództwo Główne Sił Zbrojnych w b. zaborze pruskim

Marek Rezler

Był to organ zwierzchni wojsk tworzonych w okresie powstania wielkopolskiego 1918-1919. W listopadzie 1918 r. główna inicjatywa spoczywała na grupie konspiratorów skupionych wokół Mieczysława Palucha, a później także wokół Komendy Miasta, lecz z chwilą wybuchu powstania zaszła potrzeba powiązania poczynań militarnych z politycznym zwierzchnictwem regionu: Komisariatem Naczelnej Rady Ludowej. 28 grudnia 1918 r. funkcję głównodowodzącego tymczasowo powierzono znajdującemu się przypadkowo w Poznaniu kpt. Stanisławowi Taczakowi, który otrzymał na swoją siedzibę hotel „Royal” przy ul. św. Marcin 38.

W pierwszym składzie Dowództwa Głównego znajdowali się oficerowie z rożnych centrów kierowniczych powstania, ponadto z Warszawy przybyli ppłk Julian Stachiewicz, rtm. Bronisław Wzacny i kpt. Stanisław Nilski-Łapiński, który jako pierwszy objął funkcję Szefa Sztabu Dowództwa Głównego.

Dowództwo Główne ujawniło swoje istnienie w rozkazie dziennym nr 1 wydanym 5 stycznia 1919 r., co uwiarygodniło ten organ w środowisku powstańczym. Głównodowodzący podlegał bezpośrednio Komisariatowi NRL, a w skład Dowództwa Głównego wchodziło 7 Wydziałów (zob. schemat). Niżej w strukturze stali dowódcy Okręgów Wojskowych.

W okresie zajmowania stanowiska głównodowodzącego S. Taczak zorganizował Dowództwo Główne, ustalił zasady tworzenia wojska powstańczego i plany operacyjne obowiązujące do poł. I 1919 r. 16 stycznia 1919 r. stanowisko głównodowodzącego objął gen. Józef Dowbor Muśnicki, który rozwinął strukturę Dowództwa Głównego i przekształcił wojsko powstańcze w regularną armię regionu. Stanowisko Szefa Sztabu Dowództwa Głównego po ppłk. J. Stachiewiczu 30 stycznia 1919 r. objął ppłk Władysław Anders, a od 18 kwietnia 1919 r. ppłk J. Wroczyński. Do listopada 1919 r. Dowództwo Główne było reorganizowane jeszcze dwukrotnie (zob. schematy). 18 stycznia 1919 r. siedziba Dowództwa Głównego została przeniesiona do gmachu przy ul. Solnej zajmowanego dotąd przez dowództwo V KA w Poznaniu. 15 listopada 1919 r. Dowództwo Główne przestało istnieć i został podzielone na niezależne Dowództwo Okręgu Generalnego Poznań oraz Dowództwo Frontu Wielkopolskiego.

 

Powiązane informacje