Miejsca Pamięci

BUDZYŃ (wieś gminna w powiecie chodzieskim)

1. Przed nowym budynkiem Gimnazjum im. Powstańców Wielkopolskich (ul. Rogozińska 52) 11 XI 2008 r. odsłonięto pomnik poświęcony bohaterskim powstańcom, ufundowany przez społeczeństwo gminy. Ma on formę bloku kamiennego, na którego przedniej części wykuto podobiznę krzyża powstańczego i okolicznościowy napis. Otoczenie pomnika i dojście do niego wybrukowano kostkami granitowymi.

2. Przed Domem Kultury (ul. Władysława Łokietka 31) wznosi się odsłonięty 15 X 1986 r. pomnik w formie słupa o przekroju kwadratowym, zwieńczonego srebrzystym stylizowanym orłem. Po bokach słupa umieszczono płaskorzeźby czterech żołnierzy, m.in. powstańca wielkopolskiego. Na trapezowatym niskim cokole znajduje się napis w hołdzie walczącym o wolność ziemi budzyńskiej.

3. Na wzgórzu wydmowym Okręglik, po wschodniej stronie przecinającej go ul. Chodzieskiej, znajduje się pomnik z 1969 r. upamiętniający miejsce zdobycia 7 II 1919 r. niemieckiego samochodu pancernego. Ma formę głazu z metalową tablicą, ustawionego pionowo na cokole z kostek kamiennych. Obok umieszczono tarczę z krzyżem powstańczym na metalowych rurkach, zwieńczonych biało-czerwoną flagą.

4. Naprzeciwko tego pomnika stoi figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z ok. 1910 r., z herbem Budzynia na cokole, zniszczona przez hitlerowców i zrekonstruowana 27 VI 1982 r. U jej stóp złożono ziemię uświęconą krwią poległych i pomordowanych w latach 1918-19 i 1939-45.

5. Na lewo od figury widnieje położona pochyło na cokole z kostek granitowych tablica wykonana w 1989 r. z polerowanego granitu, upamiętniająca szeregowca Michała Rajewicza (1899-1919) z Łęgowa k. Wągrowca. Poległ on 7 I na Rynku w Chodzieży i był pierwszą ofiarą powstania wielkopolskiego w powiecie chodzieskim.

6. Na prawo od figury leży pochyło czarna kamienna tablica upamiętniająca podporucznika Leona Napiecka (1899-1975), dowódcę obrony Budzynia, który 7 II 1919 r. pod tą figurą dziękował Matce Boskiej za odniesione zwycięstwo.

7. Po wschodniej stronie kościoła parafialnego pochowani są trzej powstańcy z Budzynia, którzy stracili życie 2 II 1919 r. w potyczce pod Radwankami: kapral Franciszek Jackowski oraz szeregowcy Leon Jęczyk (w LS Jenczyk) i Józef Urbański (według LS polegli 3 II, 5 VII i 4 II 1919 r.). Jednakowe mogiły mają wysokie obramowania betonowe i drewniane krzyże z białymi emaliowanymi tabliczkami informacyjnymi.

8. Na cmentarzu parafialnym przy ul. Cichej, po prawej stronie głównej alejki, pochowano powstańców wielkopolskich poległych w 1919 r. w walkach na froncie północnym (w powiatach chodzieskim i wągrowieckim) oraz w Poznaniu. Wydłużony grób zbiorowy otoczony jest ogrodzeniem łańcuchowym na betonowych słupkach. Na betonowym nagrobku, zwieńczonym niewielkim krzyżem, widnieją marmurowe tablice z napisem: Cześć bohaterom Powstania Wielkopolskiego oraz nazwiskami 12 spoczywających tu powstańców (czterech z nich poległo 30 VI w starciu pod Konarami k. Gołańczy). Z prawej strony 11 XI 1999 r. dodano jeszcze jedną tablicę, poświęconą obrońcom wolności i niepodległości z lat 1918-20. Na tym cmentarzu pochowano również innych uczestników powstania.