Miejsca Pamięci

BUK (miasto w powiecie poznańskim)

1. Na skwerze pośrodku pl. Reszki, przed budynkiem kina, wznosi się pomnik Bohaterów Ziemi Bukowskiej (proj. Józef Kopczyński), odsłonięty 1 IX 1989 r. Ma on formę betonowej kompozycji z metaloplastycznym orłem u góry i cytatem z wiersza Stanisława Hebanowskiego od strony frontowej. Na bocznych ukośnych płaszczyznach umieszczono metalowe elementy z wypisanymi na nich datami ważnymi dla historii miasta, m.in. z lewej strony 1918/19. Na podstawie pomnika 3 V 2008 r. odsłonięto dwie granitowe płyty, na których wypisano 226 nazwisk uczestników powstania wielkopolskiego z I i II kompanii bukowskiej.

2. Na zewnętrznej ścianie Gimnazjum (ul. Szarych Szeregów 8) obok wejścia znajduje się kamienna tablica upamiętniającą szkołę-pomnik walki o polskość, w której w 1906 r. odbył się strajk w obronie mowy polskiej, a w latach 1918-19 znalazł siedzibę szpital powstańczy. Tablicę z inicjatywy Klubu Oficerów Rezerwy wmurowano 12 X 1975 r. Szkoła ta nosi imię K. Zenktelera (patrz niżej).

3. Wybiegająca z pl. Przemysława (rynku) na zachód krótka ulica nosi imię podpułkownika Kazimierza Zenktelera (1884-1955) ps. „Warwas”, mieszkańca Buku, dowódcy zachodniego frontu powstania wielkopolskiego, a potem dowódcy III powstania śląskiego. Pod tabliczką z nazwą ulicy umieszczono emaliowaną tablicę z podobizną jej patrona i krótkim życiorysem.

4. W południowej części cmentarza parafialnego (położonego przy ul. Bohaterów Bukowskich) znajduje się zbiorowy grób z okazałym murowanym pomnikiem Poległym w Buku w r. 1848 oraz powstańcom z 1919 r., ozdobionym dwoma wieńcami laurowymi i czterema pilastrami zwieńczonymi wazonami. Z przodu umieszczono sarkofag, na którym znajduje się metalowy odlew krzyża powstańczego oraz tablice z napisami: Za Wiarę i Ojczyznę oraz Poległym bohaterom cześć. Z boków sarkofagu stoją postumenty pod znicze, a wokół grobu umieszczono ogrodzenie z rurek metalowych na murowanych słupkach. Mogiłę urządzono w 1926 r. i po zniszczeniu przez hitlerowców zrekonstruowano w 1967 r.

5. Przed powyższym pomnikiem pochowani są rozstrzelani 10 X 1939 r. przez hitlerowców powstańcy wielkopolscy Franciszek Górczak i Teofil Matyasik oraz uczestniczący w wydarzeniach powstańczych w Poznaniu ks. Antoni Chilomer (1889-1958). Powstańcy spoczywają także w innych miejscach tego cmentarza.

6. Na tym samym cmentarzu, na jednym z grobów po lewej stronie dróżki prowadzącej od wejścia do drewnianego kościoła Świętego Krzyża, w 1995 r. upamiętniono kapitana Witolda Wegnera (1894-1920), dowódcę kompanii bukowskiej w powstaniu wielkopolskim, który został rozstrzelany w Wilnie podczas wojny polsko-bolszewickiej. Na trzech tablicach kamiennych wypisano najważniejsze fakty z jego życiorysu.

7. Na cmentarzu parafialnym (znajdującym się przy ul. św. Rocha), w północnej części przy parkanie, na lewo od głównej alejki, 27 XII 2001 r. złożono w grobowcu rodzinnym ekshumowane z miejsca pierwotnego pochowania w Jędrzejowie prochy Kazimierza Zenktelera (patrz wyżej, nr 3). Informuje o tym umieszczona na grobowcu czarna tablica kamienna, dekorowana podobizną krzyża Virtuti Militari. Na tym cmentarzu spoczywają również inni uczestnicy powstania wielkopolskiego.

8. Na północnej ścianie hali sportowej przy ul. Szarych Szeregów w 2017 r. powstało wielkie malowidło, w 12 sekcjach przedstawiające związane z Bukiem sceny z powstania wielkopolskiego. Autorem kompozycji jest dr inż. arch. Radosław Barek.