Wybierz Strony

• Dnia 27 grudnia 1918 roku rozpoczęło się (...)
• 2. Wielkopolska Eskadra Lotnicza
• 4. Wielkopolska Eskadra Bojowa
• Wojska aeronautyczne

2. Wielkopolska Eskadra Lotnicza

14 lutego 1919 roku przystąpiono do formowania w Ławicy 2. Wielkopolskiej Eskadry Lotniczej pod dowództwem rtm. pil. Tadeusza Grochowalskiego. Wyposażenie składające się z niemieckich szturmowych samolotów dwumiejscowych Halberstadt CL.II i CL.V, a także myśliwskiego samolotu Albatros D.III pochodziło z zasobów własnych. Dodatkowo eskadra posiadała tabory – konny i samochodowy oraz warsztaty naprawcze.

Na początku kwietnia 1919 roku eskadrę pod dowództwem ppor. Edmunda Norwida-Kudły wysłano na wielkopolski front południowy. Operowała ona z lotniska Klęka koło Nowego Miasta, wykonując głównie loty rozpoznawcze na korzyść Wojsk Wielkopolskich wzdłuż granicy zagrożonej działalnością oddziałów Grenzschutzu oraz loty propagandowe poza śląską linię demarkacyjną. W okresie poprzedzającym wybuch pierwszego powstania śląskiego zrzucano ulotki dla Polaków mieszkających na Górnym Śląsku. Eskadra podlegała operacyjnie Dowództwu Głównemu, mieszczącemu się w Poznaniu. 10 czerwca 1919 roku przeniesiono 2. Eskadrę pod Kruszwicę z zadaniem prowadzenia rozpoznania lotniczego wzdłuż linii Bydgoszcz – Nakło – Piła. Oczekiwano wówczas na rozstrzygnięcie sprawy przynależności Pomorza do Polski. Po ratyfikacji przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej postanowień traktatu wersalskiego 31 lipca 1919 roku, zadanie uznano za zakończone. Tymczasem wsparcia oczekiwano na froncie litewsko-białoruskim. Jednostkę przetransportowano do Mołodeczna 4 sierpnia 1919 roku, a 6 sierpnia rozpoczęła ona działania od rajdu bombowego na stację kolejową w Mińsku, niszcząc bardzo poważnie jej infrastrukturę i tabor. W wyniku bombardowania zniszczono dwa parowozy, przerwano w kilku miejscach tory kolejowe, uszkodzono sowiecki pociąg pancerny. Dzięki tej akcji ocalały tabor kolejowy wroga stał się dwa dni później łupem polskiej piechoty.

Po zajęciu Mińska przez jednostki polskie wykonywano naloty bombowe na twierdzę Bobrujsk, która po zdobyciu 9 września 1919 roku, stała się kolejnym miejscem stacjonowania eskadry. Na przełomie jesieni i zimy 1919-1920 jednostka wykonywała działania na korzyść 4. Armii gen. Stanisława Szeptyckiego, wspierała działania 1. Wielkopolskiej Dywizji Piechoty odbywając loty rozpoznawcze i bombowe – niszczyła pociągi pancerne i mosty na linii kolejowej Bobrujsk – Żłobin. Pod koniec lutego nastąpiło przezbrojenie jednostki w samoloty Albatros D.III (Oeffag), a w kwietniu 1920 roku zmiana nazwy na 13. Eskadrę Myśliwską. Mimo bycia eskadrą myśliwską głównymi zadaniami jednostki z uwagi na brak myśliwców wroga pozostały rozpoznania lotnicze i akcje bombardierskie, choć zdarzały się pojedyncze spotkania i akcje pościgowe. Lotnicy prezentowali wysokie walory bojowe, niejednokrotnie dające o sobie znać na polu walki – np. 17 kwietnia 1920 roku, kiedy dokonali rajdu bombowego na flotyllę rzeczną na Berezynie i stanowiska artylerii. Przy huraganowym ogniu nieprzyjacielskiej obrony przeciwlotniczej udało się zrzucić 600 kg bomb. Część załóg musiała powtarzać nalot.

W czasie akcji odwrotowej głównym zadaniem stało się opóźnianie sowieckiego natarcia, niszczenie przepraw przy pomocy nalotów szturmowych, a tym samym osłona własnych, cofających się zgrupowań wojsk. W najtrudniejszym okresie zagrożenia stolicy eskadra operowała z lotniska w Siekierkach pod Warszawą, z przydziałem operacyjnym do 5. Armii gen. Władysława Sikorskiego. Brak aktywności lotnictwa przeciwnika powodował użycie jej samolotów do zadań szturmowych i rozpoznawczych, głównie w rejonie: Pułtusk – Nasielsk – Ciechanów.

W okresie odwrotu bolszewików spod Warszawy eskadra wykonywała działania opóźniające wycofywanie się Rosjan z rejonów Włocławka i Płocka oraz ataki szturmowe na 3. Korpus Kawalerii Gaj-Chana. Po przesunięciu się frontu na wschód i zajęciu przez Wojsko Polskie Białegostoku 13. Eskadrę przebazowano do Dojlid, gdzie włączono ją w skład 2. Armii gen. Edwarda Rydza-Śmigłego. Podczas walk o Grodno eskadra osłaniała przeprawę własnych wojsk, prowadząc naloty szturmowe w rejonie miasta oraz na obszarze Indura – Odelsk. Początek października zastał ją w Lidzie, gdzie doczekała rozejmu.

3. Wielkopolska Eskadra Lotnicza Polna

Od 6 marca 1919 roku pod kierownictwem rtm. pil. Tadeusza Grochowalskiego rozpoczęto formowanie 3. Wielkopolskiej Eskadry Lotniczej Polnej. Nikła liczba sprzętu i personelu, których nie pozostało wiele po utworzeniu poprzednich dwóch eskadr, pozwoliła wyposażyć jednostkę w zaledwie 6 samolotów. 4 czerwca 1919 roku eskadrę, dowodzoną wtedy przez ppłk. Marka Krzyczkowskiego, przeniesiono na lotnisko Góra pod Jarocinem. Niepewna sytuacja tuż przed podpisaniem traktatu pokojowego przez Niemcy wymagała czujności, tym bardziej że rosła dzienna liczba incydentów zbrojnych. 3. Eskadra wykonywała głównie loty rozpoznawcze oraz akcję propagandowo-ulotkową na Górnym Śląsku. Zwiad lotniczy w tym okresie działań miał szczególne znaczenie. Wiedza o przesunięciach jednostek wroga nad południową granicą Wielkopolski oraz rozpoznanie miejsc ich koncentracji i kierunków przegrupowań dawały możliwość przygotowania skutecznej obrony najbardziej zagrożonych odcinków frontu.

Następnie i pod dowództwem ppor. Józefa Mańczaka 3. Eskadra została skierowana na wschód, zastąpiła wycofaną z frontu 1. Wielkopolską Eskadrę Lotniczą i walczyła w składzie Grupy Wojsk Wielkopolskich gen. Daniela Konarzewskiego. Do zadań bojowych eskadry w lipcu należały loty rozpoznawcze i naloty na linie komunikacyjne na zapleczu frontu. Szczególnie zaś w sierpniu, operując z lotniska Bereźnica pod Tarnopolem, dokonano wielokrotnych rajdów bombowych, w wyniku których zniszczono będącą w rękach bolszewików stację kolejową Trzebmielówka. W dniu 19 sierpnia 1919 roku jednostka powróciła do Wielkopolski, rozlokowując się na lotnisku w Buku, lecz już w drugiej połowie października 1919 roku ponownie została wyekspediowana na front litewsko-białoruski – lotnisko w Żodzinie. Z uwagi na trudne warunki atmosferyczne w okresie jesienno-zimowym 1919-1920 jej zadania były wykonywane w ograniczonym zakresie. Poza dalekim rozpoznaniem kierowano – z użyciem łączności radiowej – ogniem artylerii 2. Dywizji Piechoty Legionów.

Od wiosny zmieniono nazwę jednostki na 14. Eskadra Wywiadowcza, jednocześnie nasilono akcję bombową, która okazała się na tyle uciążliwa i skuteczna, że Sowieci skierowali na ten odcinek frontu grupę myśliwską dowodzoną przez asa czerwonego lotnictwa myśliwskiego – Aleksieja Szyrinkina.

Należy nadmienić, że 14. Eskadra miała szczególnie trudne zadanie do wypełnienia – była ustawicznie nękana działaniami sowieckich myśliwców, a okres wiosenno-letni obfitował w wiele walk powietrznych. W lipcu została ona wycofana – w ramach ogólnego odwrotu – do Baranowicz, stamtąd koleją do Białegostoku, ostatecznie zaś 1 sierpnia przybyła do Poznania. Zużycie samolotów pozbawiło jednostkę możliwości dalszego udziału w walce. 23 sierpnia, po uzupełnieniu sprzętu wysłano ją jednak ponownie na wschód, gdzie brała udział w akcjach na wycofujące się oddziały przeciwnika. Bazowała kolejno na lotniskach w Lublinie, Chełmie i Łucku, gdzie doczekała rozejmu.

Po zawieszeniu broni eskadra trafiła do Grudziądza. Następnie, po połączeniu z 21. Eskadrą Niszczycielską, pod nazwą 14. Eskadry Wywiadowczej weszła w skład formującego się 2. Pułku Lotniczego w Krakowie. W październiku 1921 roku jednostka została, wraz z dość już wyeksploatowanym sprzętem, przetransportowana koleją na lotnisko Rakowice, a personel zakwaterowano w koszarach im. Karola Chodkiewicza w Prądniku Czerwonym.