Wybierz Strony

• Pod pojęciem tym rozumiemy (...)
• Nieustabilizowana sytuacja w terenie (...)
• Podczas ustalania etatu wojska kierowano się (...)
• Kawaleria Wojsk Wielkopolskich zorganizowana była (...)

Podczas ustalania etatu wojska kierowano się możliwościami mobilizacyjnymi regionu i potrzebami frontów. Zatem zaplanowano utworzenie w każdym okręgu wojskowym czteropułkowej dywizji strzelców (piechoty), pułku jazdy i oddziałów artylerii. Aby nie utrudniać procesu formowania wojska, przyjęto strukturę organizacyjną armii niemieckiej, do której przyzwyczajeni już byli żołnierze obeznani wcześniej ze służbą. W ramach dywizji formowano dwie brygady, każdą złożoną z dwóch pułków. Aby dla jednostek tych zapewnić odpowiednią obsadę stanowisk dowódczych, zaczęto po doświadczeniach pierwszych walk awansować na stopnie oficerskie zdolniejszych sierżantów, organizowano też przyspieszone kursy dowódców średniego szczebla, a w czerwcu 1919 r. (czyli w okresie bezpośrednio poprzedzającym podpisanie traktatu pokojowego) utworzono oficerskie szkoły piechoty i artylerii. Na stanowiska wyższego szczebla skierowano majorów i pułkowników przybyłych z terenu Królestwa Polskiego, najczęściej byłych żołnierzy I Korpusu Polskiego. Kursy podoficerskie w poszczególnych pułkach organizowano już w lutym 1919 r.

Pierwszą formacją, którą zaczęto organizować w wielkie jednostki, była piechota. W maju 1919 r. utworzono Inspektorat Piechoty przy DG; na jego czele stanął generał podporucznik Kazimierz Grudzielski. W rzeczywistości proces formowania trwał już od dawna, 19 stycznia przystąpiono do tworzenia 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich. Tydzień później, 26 stycznia 1919 r. na placu Wolności w Poznaniu odbyła się uroczystość zaprzysiężenia Dowództwa Głównego i 1 Pułku Strzelców Wielkopolskich, połączona z wręczeniem chorągwi. Potem odbyła się defilada sformowanych już oddziałów piechoty, jazdy i artylerii – we wprowadzonych kilka dni wcześniej przepisowych mundurach i oznakach. Jeszcze tego samego dnia w identycznym miejscu dokonano przeglądu Straży Ludowej miasta Poznania. Był to pierwszy pokaz tworzącej się nowej, polskiej siły zbrojnej w regionie. Drugi nastąpił 3 maja 1919 r., podczas wielkiej rewii Wojsk Wielkopolskich w Ławicy pod Poznaniem, zorganizowanej dla uczczenia 128. rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 maja.

Proces formowania pułków piechoty Wojsk Wielkopolskich był wszędzie podobny. Dowódca okręgu wojskowego ustalał zasady tworzenia poszczególnych pułków i batalionów, w oparciu o wytyczne DG, ustalone 11 stycznia i 2 lutego 1919 r. Starano się istniejące już oddziały regionalne zachować w całości, jedynie kompletując kompanie i bataliony według składu i liczbowego etatu armii niemieckiej. Dawni koledzy i przyjaciele, sąsiedzi z tej samej miejscowości, pozostawali nadal w szeregu, w tym samym oddziale – ale już nie dobrowolnie, lecz w wyniku dekretu mobilizacyjnego. Rotacja ludzi oraz naturalne w wojsku przeniesienia, dopiero z czasem doprowadziły do przemieszania składu osobowego poszczególnych kompanii i batalionów. Równocześnie skończono ze stosowaniem nazw regionalnych i wprowadzono numerację oddziałów i pododdziałów. Stopniowo wprowadzano tryb funkcjonowania regularnego wojska, oparty na regulaminach i rozkazach; w załącznikach do rozkazów dziennych zamieszczano szczegółowe etaty poszczególnych formacji, oddziałów i sztabów. Równolegle z formowaniem jednostek liniowych przystąpiono do tworzenia żandarmerii polowej Wojsk Wielkopolskich i systemu sądownictwa – co bardzo usprawniło proces dyscyplinowania insurgenckiej armii. Formowane oddziały najczęściej zajmowały budynki koszar pozostawione przez wojsko niemieckie.

Do szeregu wrócili żołnierze wojny światowej, których nie trzeba było szkolić od nowa. Zorganizowano też system uzupełnień i ośrodki szkolenia rekrutów. Było to wojsko zdatne do niemal natychmiastowego użycia w polu. Zjawisko to, w połączeniu z ofiarnością społeczeństwa i dobrze zorganizowanym systemem zaopatrzenia, wyjaśnia rzadko spotykane tempo formowania sił zbrojnych o wysokiej wartości bojowej, prezentowanej przez Wojska Wielkopolskie.

W wyniku prac organizacyjnych w regionie sformowano cztery dywizje strzelców (piechoty), po cztery pułki w każdej, zorganizowane w dwie dwupułkowe brygady.

– 1 Dywizja Strzelców Wielkopolskich została sformowana w styczniu 1919 r., w jej składzie były pułki 1, 2, 3 i 4 Strzelców Wielkopolskich. Po zjednoczeniu z Wojskiem Polskim, jednostka ta otrzymała nazwę 14 Dywizji Piechoty Wielkopolskiej (DPWlkp).

– 2 Dywizja Strzelców Wielkopolskich: utworzona 6 marca 1919 r.; pułki: 5, 6, 7 i 8 Strzelców Wielkopolskich. Po przemianowaniu była to 15 DPWlkp.

– 3 Dywizja Piechoty Wielkopolskiej: utworzona do początku czerwca 1919 r. Miała w swym składzie pułki: 9, 10, 11 i 12 Strzelców Wielkopolskich. Po zjednoczeniu była to 17 DPWlkp.

Czwartą wielką jednostką tego szczebla była Dywizja Strzelców Pomorskich, formowana rozkazem Naczelnego Dowództwa Wojsk Polskich z 7 sierpnia 1919 r. (początkowo miała nosić nazwę 4 Dywizji Strzelców Wielkopolskich). Było to wojsko przewidziane do przejmowania ziem pomorskich przyznanych Polsce postanowieniami traktatu wersalskiego. Po wykonaniu zadania, w marcu 1920 r. jednostce nadano nazwę 16 Dywizji Piechoty. Skład poszczególnych pułków był mieszany.

– Toruński Pułk Strzelców: złożony był przeważnie z Pomorzan. Po zjednoczeniu otrzymał nazwę 63 Pułku Piechoty,

– Grudziądzki Pułk Strzelców: składał się głównie z żołnierzy pochodzących z Kujaw oraz okolic Obornik i Czarnkowa. Od marca 1920 r. był to 64 Grudziądzki Pułk Piechoty,

– Starogardzki Pułk Strzelców – tworzony dopiero od 7 października 1919 r., głównie z żołnierzy pochodzących z Pomorza Nadwiślańskiego. Potem 65 Starogardzki Pułk Piechoty.

– Kaszubski Pułk Strzelców – formowany w tym samym czasie, lecz w Poznaniu, choć z żołnierzy-Kaszubów; organizacyjnie nie wyszedł poza szczebel kadrowy. Po zjednoczeniu rozwinięty i przemianowany na 66 Kaszubski Pułk Piechoty.

Dowódcą Dywizji był pułkownik Stanisław Skrzyński.

Zaangażowanie wielkopolskich oddziałów w walkach na frontach wschodnich wprowadziło konieczność połączenia batalionów garnizonowych (czyli uzupełniających) w Wielkopolsce. Zatem w październiku 1919 r. utworzono czterobatalionowy Pułk Garnizonowy, który po kilku reorganizacjach i przemianowaniach w marcu 1921 r. otrzymał numer i nazwę 73 Pułku Piechoty.

Stosunkowo najtrwalszą strukturę miała Straż Ludowa, spełniająca zadania obrony terytorialnej. Komendantem tej formacji nadal był pułkownik J. B. Lange, oficjalnie mianowany przez gen. J. Dowbora Muśnickiego rozkazem dziennym nr 36 z 9 lutego 1919 r. Na przełomie maja i czerwca 1919 r., gdy pojawiło się zagrożenie ofensywą niemiecką, zaszła potrzeba powiększenia liczebności wojsk liniowych. Zatem 30 maja 1919 r. Straż Ludowa została przemianowana na Wojska Obrony Krajowej, z płk. J. B. Langem jako Inspektorem OK. W miarę upływu czasu OK stała się bazą dla pułków rezerwowych Wojsk Wielkopolskich. Straż Ludowa i Obrona Krajowa były formacjami pieszymi. Łącznie utworzono osiem batalionów OK, z których we wrześniu 1919 i w styczniu 1920 sformowano pułk rezerwowy, uczestniczący w rewindykacji ziem przyznanych Polsce – późniejszy 74 Pułk Piechoty Wojska Polskiego. Już w styczniu 1919 r. została rozwiązana Służba Straży i Bezpieczeństwa, z której utworzono dwa bataliony garnizonowe, podporządkowane dowódcy I Okręgu Wojskowego.