Wybierz Strony

• Otaczający nas świat pełen jest znaków i symboli. (...)
• Znakiem Polki i Polaka były także metalowe, srebrne lub srebrzone orły (...)
• Na płatach sztandarowych wykonanych według ustalonego wzoru (...)
• Nowy Głównodowodzący już w rozkazie z dnia 18 stycznia 1919 roku podał, (...)
• Dla Straży Ludowej wprowadzono czapki okrągłe z orłem (...)

Na płatach sztandarowych wykonanych według ustalonego wzoru umieszczono następujące, tak bardzo charakterystyczne ze względu na treść, napisy. W 1. Dywizji Strzelców Wielkopolskich: na płacie sztandaru 2. PSWlkp. napis „Z Bogiem za Ojczyznę”, 3. PSWlkp. – „ŻYCIE, TRUD I MIENIE, ZA PRAWO I WOLNOŚĆ OJCZYZNY.”. W 2. Dywizji Strzelców Wielkopolskich: na płacie sztandaru 6. PSWlkp. – „Mocą Bóg celem Ojczyzna”, 7. PSWlkp. – „Ojczyznę, wolność zachowaj nam Panie” i 8. PSWlkp. – „Nie rzucim ziemi skąd nasz ród”. W 3 Dywizji Strzelców Wielkopolskich: na płacie sztandaru 9. PSWlkp. – „Ku chwale ojczyzny”, 11. PSWlkp. – „Za wiarę i ojczyznę”.

W Dywizji Strzelców Pomorskich, na płatach sztandarów: Toruńskiego Pułku Strzelców – „WSPÓLNA MOC TYLKO ZDOŁA NAS OCALIĆ”, Grudziądzkiego Pułku Strzelców Pomorskich – „ZA HONOR NARODU, ZA WIELKOŚĆ OJCZYZNY.”, Starogardzkiego Pułku Strzelców Pomorskich – „AŻ DO OSTATNIEJ KROPLI KRWI” i Kaszubskiego Pułku Strzelców Pomorskich – „PONAD ŻYCIE, PONAD ŚMIERĆ, PONAD SIEBIE SAMYCH”.

W Brygadzie Jazdy Wielkopolskiej: na płacie sztandaru 1. PUWlkp. – „KU CHWALE OJCZYZNY”, 2. PUWlkp. – „Biały sztandar wzniosłe czyny.” i 3. PUWlkp. – „Pod Twoją obronę uciekamy się”.

Ponadto, na płacie sztandaru Poznańskiego Pułku Garnizonowego umieszczono napis „Z BOGIEM W SERCU, Z BRONIĄ W RĘKU WOBEC WROGA OJCZYZNY BEZ LĘKU”, na płacie Ochotniczego Pułku Jazdy Wielkopolskiej – „Pod Twoją obronę…”, na płacie 7. Pułku Strzelców Konnych Wielkopolskich – „Pod Twoją obronę uciekamy się”, a na płacie I Batalionu Saperów Wielkopolskich – „TAK NAM DOPOMÓŻ BÓG”.

Sztandary Wojsk Wielkopolskich ozdabiano wstęgami i sznurami z chwastami na końcach. W zwieńczeniach drzewc wprowadzono „orły napoleońskie” – srebrne, pełnoplastyczne orły, siedzące na kuli. Choć rozkazy określały tylko znaki dla 12 pułków piechoty (strzelców) i jazdy, własne sztandary wykonywane według ww. wzoru otrzymywały i inne formacje.

Organizowane równolegle oddziały Straży Ludowej, do której miano przyjmować wysłużonych żołnierzy (powyżej 30 roku życia) i osoby, które w wojsku nie służyły, przyjęły własny wzór chorągwi, ze strefami odmiennej barwy wzdłuż krawędzi płatu, wyróżnianymi naszytymi galonami, z białymi orłami nawiązującymi do… orłów wojskowych wprowadzonych na pieczęcie Dowództwa Głównego. Jednak i tu, także ze względu na brak czasu i szybkie wprowadzanie znaków dla wszystkich straży, niemożliwe było ich ujednolicenie. Większość straży otrzymała chorągwie wykonywane indywidualnie, według własnych wzorów.

Polskie znaki i barwy narodowe pojawiły się też na mundurach powstańczych. W większości było to umundurowanie pochodzenia niemieckiego. Na nakryciach głowy pojawiły się srebrne orły i biało-czerwone kokardy, w najróżniejszych wersjach, wielkościach i materiale. Obok orłów zaliczanych do polskiej biżuterii patriotycznej były to orły Polskiej Siły Zbrojnej, tworzonej od 1917 roku przez okupacyjne wojska niemieckie na polskich ziemiach byłego zaboru rosyjskiego, Związku Strzeleckiego, Legionów Polskich itd. Biało-czerwone kokardy narodowe lub biało-czerwone wstążeczki wiązane w kokardę przypinano także do płaszczy i kurtek mundurowych. Na rękawach zakładano opaski, także w barwach narodowych.

Próbę ujednolicenia sposobu umieszczania polskich znaków na powstańczym umundurowaniu podjął mjr Stanisław Taczak, pierwszy dowódca powstania. W rozkazie dziennym nr 5 Dowództwa Głównego z dnia 8 stycznia 1919 roku stwierdzono, że oficerowie i szeregowcy należący do oddziałów wojskowych mają tymczasowo nałożyć następujące odznaki: na czapkach orzełek srebrny wykonany z dowolnego metalu, o wymiarach około 3,5 x 3,5 cm i [w znaczeniu lub – J.Ł.] kokardę biało-czerwoną. Natomiast na obu stronach kołnierza płaszcza i bluzy miał być naszyty, 1,5 cm od brzegu, pionowy pasek biało-czerwony o szerokości 1 cm, przy czym kolor czerwony miał być od strony zapięcia. Oznaki stopni podoficerskich i oficerskich miały być uregulowane następnymi rozkazami, według przepisów obowiązujących w Wojsku Polskim. W praktyce kokard nie łączono z orłami, a wkrótce zaprzestano ich noszenia, bo barwy narodowe były już na kołnierzach.

Tworzenie regularnego wojska rozpoczęto na mocy rozkazu dziennego Dowództwa Głównego z dnia 11 stycznia 1919 roku. Przyjęto, że na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego utworzone zostanie Wojsko Polskie na zabór pruski złożone z oddziałów piechoty, karabinów maszynowych, artylerii ciężkiej i polowej, jazdy, pionierów, trenów, oddziałów telefonicznych i żandarmerii. Ich organizacją miały zająć się dowództwa poszczególnych Okręgów Wojskowych. W pierwszym etapie miały powstać „niższe” jednostki wojskowe: bataliony, baterie, oddziały, szwadrony i kadry dla wojsk specjalnych. W drugim etapie miano utworzyć „wyższe” jednostki (taktyczne): pułki, brygady, dywizje.

Po objęciu w dniu 16 stycznia 1919 roku dowództwa Polskich Sił Zbrojnych byłego Zaboru Pruskiego przez gen. por. Józefa Dowbor-Muśnickiego przystąpiono do tworzenia regularnych sił zbrojnych opierając się początkowo o Polaków, którzy urodzili się w latach 1897, 1898, 1899, objętych poborem zarządzonym rozporządzeniem Naczelnej Rady Ludowej, opublikowanym przez Komisariat NRL w dniu 17 stycznia 1919 roku. Starsze roczniki pozostawiono w oddziałach znajdujących się na poszczególnych frontach. Najstarszych, zdolnych do noszenia broni, włączano do Straży Ludowych, tworzonych w Poznaniu i wielu innych miejscowościach w charakterze pospolitego ruszenia.