Wybierz Strony

• Otaczający nas świat pełen jest znaków i symboli. (...)
• Znakiem Polki i Polaka były także metalowe, srebrne lub srebrzone orły (...)
• Na płatach sztandarowych wykonanych według ustalonego wzoru (...)
• Nowy Głównodowodzący już w rozkazie z dnia 18 stycznia 1919 roku podał, (...)
• Dla Straży Ludowej wprowadzono czapki okrągłe z orłem (...)

Nowy Głównodowodzący już w rozkazie z dnia 18 stycznia 1919 roku podał, że forma umundurowania będzie ustalona przez Naczelną Radę Ludową, że odpowiednie kroki w tym zakresie zostały już podjęte, a dotychczasowe mundury „z orzełkiem na czapce” mają być nadal noszone.

Już w rozkazie dziennym nr 14 z dnia 19 stycznia 1919 roku gen. Dowbor-Muśnicki stwierdził, że wszyscy powołani pod broń w byłej dzielnicy pruskiej tworzą „siły zbrojne byłej dzielnicy pruskiej”. Przypomniał, że oddawanie honorów jest obowiązujące dla wszystkich wojskowych, przez salutowanie przez przyłożenie do środka daszka palców: wskazującego i środkowego, przy zgięciu palców pozostałych, że nie jest ono niczym ubliżającym, a wyrazem grzeczności wojskowej i znakiem przynależności do siły zbrojnej. Zdaniem Głównodowodzącego „Przyłożenie dwóch palców do daszka w tem miejscu, gdzie znajduje się godło państwa jest wskazówką komu i dla jakich celów wojskowi służą”.

W rozkazie dziennym nr 17 z dnia 21 stycznia 1919 roku pojawiła się informacja „Za zgodą Komisariatu Naczelnej Rady Ludowej ustalam formę ubrania dla oddziałów sił zbrojnych w b. dzielnicy pruskiej zgodnie z załącznikiem”. W komentarzu podano też, że przy wyborze wzoru kierowano się tym, by wykorzystać istniejące zapasy umundurowania i skrócić czas niezbędnych przeróbek. Szefa aprowizacji zobowiązano do jak najszybszego dostarczenie przerobionego umundurowania 1. Pułkowi Strzelców, 1. Pułkowi Ułanów, batalionowi technicznemu i artylerii.

Podano też, że nowych nakryć głowy – rogatywek, należy używać na służbie, przy wyjściu z koszar na miasto i przy wyjściu w pole. Czapki starszych wzorów miały pozostać w codziennym użyciu i podczas „zajęć frontowych”. Na czapkach tych można było nosić tylko „orzełka” przymocowywanego na „tulji” [otoku – J.Ł.]. Jednocześnie zabroniono noszenia bączków, oczek i innych odznak [oznak – J.Ł.] na czapkach. Zapowiedziano też, że opis umundurowania dla ułanów i wojsk technicznych „podany zostanie niezwłocznie”.

W „Opisie umundurowania” dla strzelców (piechoty) przewidziano, że bluzy [kurtki – J.Ł.], płaszcze i spodnie mają być z szarego sukna, natomiast kołnierze bluz i płaszczy z sukna szaro-zielonego, a guziki kryte. Bluzy i płaszcze mają być jednorzędowe. Ponadto na bluzach i dwurzędowych płaszczach oficerskich przewidziano guziki na wierzchu, kanty [wypustki – J.Ł.] ciemnoczerwone (także na spodniach), a na rękawach mankiety z wycięciem. Buty miały być wysokie [długie – J.Ł.] lub kamasze [trzewiki – J.Ł.] z owijkami lub sztylpami [skórzane osłony łydek – J.Ł.].

Najbardziej charakterystyczne dla Wojsk Wielkopolskich rogatywki miały być wykonywane z szarego sukna, z ciemno-czerwonym kantem wzdłuż szwów. Rzemyk [podpinka – J.Ł.) i daszek – koloru ochronnego. Na lewym boku rozetka [w kształcie pionowego trefla – J.Ł.) ze sznurka koloru ochronnego, a „orzełek bez ryngrafu” na „złączeniu ‘tulji’ z podbiciem” [otoku z denkiem – J.Ł.].

Na kołnierzu przewidziano nałożenie białych i czerwonych wstągiewek [wstążeczek – J.Ł.] szer. 1,5 cm, w odległości 1 cm od brzegu. Obok powinien znajdować się numer pułku, srebrny, metalowy, arabskimi cyframi „wpoprzek kołnierza”. Na lewych rękawach bluz kulomiotacze, telefoniści i muzykanci mieli nosić odpowiednie oznaki.

Oznaki stopnia, opisane w rubryce „Odznaki rang na mundurach i płaszczach”, umieszczono nie na naramiennikach, które były na bluzach i płaszczach, lecz na ich rękawach. U starszych szeregowców i podoficerów oznaką stopnia na obu rękawach miały być popielate taśmy szer. 1-1,5 cm, przyszyte w odległości 1 cm od mankietu. U starszego szeregowca – jedna, u kaprala – dwie, plutonowego – jedna z rozetką [pojedynczą pętlą – J.Ł.], u sierżanta – jedna z rozetką (górna) i jedna prosta, a u sierżanta sztabowego – jedna z rozetką i dwie proste. Między naszywkami należało zachować odległość 0,5 cm.

U oficerów i generałów naszywki miały być wykonane ze srebrnego galonu z zygzakiem szer. 1,0 cm i srebrnej taśmy szer. 0,3 cm. U podporucznika – jedna z galonu, u porucznika – jedna z galonu i jedna z taśmy, u kapitana – jedna z galonu i dwie z taśmy, u majora – jedna z galonu z rozetką, u podpułkownika – jedna z galonu z rozetką i jedna z taśmy, u pułkownika – jedna z galonu z rozetką i dwie z taśmy, u generała-podporucznika – jedna z galonu z potrójną rozetką, u generała-porucznika – jedna z galonu z potrójną rozetką i jedna z taśmy, u generała broni – jedna z galonu z potrójną rozetką i dwie z taśmy.

Podobnie skomplikowany sposób podano w kolejnej rubryce „Odznaki rang na rogatywkach”. Były to kółka ze sznurka wełnianego lub jedwabnego, koloru białego lub czerwonego, nakładane na dolną część rozetki w kształcie trefla, ponad guzikiem jej przypięcia. Dla starszych szeregowców, podoficerów i młodszych oficerów – białe i czerwone. Dla oficerów sztabowych koloru srebrnego, a dla generałów – złotego. Tak więc st. szeregowiec miał mieć jedno czerwone kółko, kapral – dwa czerwone kółka, plutonowy – jedno białe, sierżant – jedno białe i jedno czerwone, starszy sierżant – jedno białe i dwa czerwone. Podporucznik – jedno czerwone, porucznik – dwa czerwone, kapitan – trzy czerwone, major – jedno srebrne, podpułkownik – dwa srebrne, pułkownik – trzy srebrne, generał-podporucznik – jedno złote, generał-porucznik – dwa złote i generał broni – trzy złote.

Dla artylerzystów przewidziano mundur jw., ze zmianą barwy kantów (wypustek) z ciemnoczerwonej na czarną oraz obszyciem tą zmienioną wypustką naramienników. W rubryce dotyczącej oznak na kołnierzu dodano pod numerem pułku „dwa skrzyżowane działa [same lufy – J.Ł.] metalowe – srebrne, każde długości dwa centymetry”.

W kolejnym „Opisie umundurowania (ciąg dalszy)” dołączonym do rozkazu dziennego nr 23 z dnia 27 stycznia 1919 roku podano, że dla pionierów [saperów – J.Ł.], telegrafistów i radiotelegrafistów obowiązuje ubiór jak w piechocie, z tym że naramienniki szeregowych i oficerów mają być obszyte kantem czerwonym, o odcieniu szkarłatnym. Spodnie u oficerów jak w piechocie ale z czarnymi lampasami po obu stronach szwów zewnętrznych, szer. 2,5 cm, z czerwonym kantem pośrodku. Na rogatywce kanty dookoła otoku czarne, a na kołnierzu, pod srebrnym numerem pułku, metalowy srebrny znak pionierski: łopata, kilof i siekiera, a na ich skrzyżowaniu bomba. Dla telegrafistów obowiązywała inna oznaka – metalowy srebrny znak telegrafistów, a dla radiotelegrafistów – znak radiotelegraficzny.

W wydanym niebawem „Opisie umundurowania I. pułku ułanów Wielkopolskich” wprowadzono ułankę o kroju tym samym dla szeregowców jak i oficerów, z karmazynowymi wypustkami (na piersiach tylko po prawej stronie), zapinaną dwoma rzędami guzików z orłami. Kołnierz miał być stojący z materiału ułanki, naramienniki kroju ułańskiego, klapy kieszeni i brzeg obszyte karmazynowym kantem. Kieszenie boczne szyte ukośnie. Płaszcze jednorzędowe u ułanów, dwurzędowe u oficerów, z szarego sukna, z kołnierzem wykładanym. Naramienniki bez wypustek, z tyłu rozpinana klapa, na bokach dwie kieszenie. Obszycie karmazynowym kantem na rękawach i na tylnych klapach. Spodnie do butów długich z karmazynowymi lampasami i wypustką. Rogatywka także z szarego sukna obszyta wzdłuż szwów białym kantem, rzemyk i daszek, tak jak w piechocie, w kolorze ochronnym. Na lewym boku rozetka ze sznurka koloru ochronnego i orzełek bez ryngrafu na złączeniu „tulji z podbiciem”. Wkoło rogatywki karmazynowy lampas [otok – J.Ł.], na jego górnej krawędzi biały kant. U oficerów rozetka ze srebrnego sznurka, a srebrne szlufki [wsuwki – J.Ł.] na rzemyku [podpince – J.Ł.] srebrne. Na kołnierzu ułanek i płaszczów umieszczono naszyte proporczyki, białe na górze i karmazynowe na dole. Buty miały być wysokie [długie – J.Ł.] z ostrogami przypinanymi rzemykami barwy butów.

W krótkich odstępach czasu opublikowano kolejne „Opisy umundurowania”. W załączniku do rozkazu dziennego Dowództwa Głównego nr 43 z dnia 16 lutego 1919 roku podano wzór umundurowania oddziału żandarmerii polowej przy sztabie Głównego Dowództwa Wojska Polskiego w byłym zaborze pruskim, w załączniku do rozkazu dziennego DG nr 46 z dnia 19 lutego 1919 roku wzór umundurowania służby zdrowia, w załączniku do rozkazu dziennego DG nr 47 z dnia 19 lutego 1919 roku wzór umundurowania sądownictwa itd.